"We zijn gewoon begonnen" vertellen Jules Iding en Hans Jona uit Oss enthausiast. De speeltuin Elckerlyc in Oss bestaat al meer dan 25 jaar en we hadden wat geld over. De architect had een idee: we leggen een beek aan,  met stromend water. Zo gezegd zo gedaan en met vereende krachten wordt een prachtige speelbeek aangelegd. Zie meer over het ontstaan en de aanleg van de Elckerbeek. Op 11 juni wordt de Elckerbeek geopend door de jeugburgemeester van Oss. Zie hier het bericht over de opening.

Het water wordt opgepompt van ongeveer 8 meter diep. Van daar uit begint de beek, die verder meandert. Om te zorgen dat de beek waterdicht is, is de bodem van rubber gemaakt. Daar bovenop veel zand. Er zijn stenen, boomstammen en een prachtige boomhut. Aan het eind van de waterloop zuiveren rietplanten het water. Dan wordt het gezuiverde water weer teruggepomt naar het begin van de beek. Alleen de verdamping hoeft aangevuld te worden vanuit de bron, verder wordt het water steeds rondgepompt.

Om meer te leren over het beheer van de waterkwaliteit komen de twee mannen in het Spoorpark kijken. We vertellen over en weer en delen onze ervaringen. Inspirerend en leerzaam. Ook nadien blijven we van elkaar leren en volgen we hoe het verder gaat.

‘Het water schittert terwijl ik voorover buig en mijn vingers laat spelen met het spiegelbeeld van mijn glimlach.’ Schreef ik in april 2014 toen ik de beek voor me zag op het voormalige van Gend en Loosterrein. Vandaag is het werkelijkheid! De beek stroomt nu door het Spoorpark en de vogels fluiten. De stad roezemoest zachtjes op de achteergrond, terwijl het vredig in mijn hart is en mijn glimlach diep geworteld. Met dank aan buurtfotograaf Rob Vennix en parkmanager Sophie Peters voor de foto’s.

Op 4 juni 2018 heeft Provincie Noord-Brabant besloten om de stichting Spoorpark een subsidie toe te kennen van € 367.811 inclusief niet verrekenbare/compensabele BTW, voor de realisatie van Levend Water in het Spoorpark vanuit de subsidieregeling Hoge Zandgronden.

Het project bestaat uit de volgende onderdelen:
Deel 1: aanleg watersysteem basispark (cofinanciering gemeente Tilburg)

Op basis van de cofinanciering voor de aanleg van het watersysteem in het basispark, geeft de subsidie Hoge Zandgronden de mogelijkheid om de volgende onderdelen op te zetten voor de periode van ongeveer twee jaar.

Deel 2: opzetten beheer- en onderhoud watersysteem
Deel 3: opzetten natuur-, milieu- en watereducatie
Deel 4: kennisontwikkeling stedelijk water ism waterpartners
Deel 5: een deel van de algemene kosten ivm Levend Water

Wij zijn uiteraard heel dankbaar dat dit project mede mogelijk gemaakt wordt door een financiële bijdrage van de provincie Noord-Brabant.

Een onderdeel uit de jurybeoordeling: "Dit is een burgerinitiatief om te laten zien dat het mogelijk is water op een attractieve manier in de stad te houden. Dit project kan een hefboomfunctie vervullen voor de verdere afkoppeling van regenwater in Tilburg. Innovatief is ook de koppeling van het waterproject en het educatieproject."

Met een ruime meerderheid heeft de Tilburgse gemeenteraad maandagavond 10 april alle seinen op groen gezet voor de aanleg van het Spoorpark op het voormalige Van Gend en Loosterrein. Hiermee kan de uitvoering van een uniek burgerinitiatief beginnen.

Grote blijdschap bij regiegroep, kwartiermakers, architecten en alle andere betrokkenen, die in staat zijn geweest binnen een tijdsbestek van 15 maanden dit 10 hectare grote park op basis van een breed gedragen burgerinitiatief te ontwikkelen. Het is, voor zover bekend, het grootste burgerinitiatief in ons land.

De gemeenteraad moest nog een definitief ‘ja’ laten horen door het beschikbaar stellen van de benodigde financiën. Eerder lieten de leden van de raadscommissie vestigingsklimaat zich in commissievergaderingen al lovend, uit over het ontwerp en de wijze waarop het park via het burgerinitiatief tot stand is gekomen. “Dit hadden wij als gemeente zelf niet gekund”, aldus de reactie van GroenLinks.

De raad ging akkoord met de benodigd 5,4 miljoen euro, plus de kosten voor het bouwrijp maken van het terrein ter grootte van 2,6 miljoen en een jaarlijks onderhoudsbudget van twee ton.
Het definitieve ‘ja’ van de gemeenteraad betekent dat het Spoorpark de realisatiefase in gaat en vanaf september de werkzaamheden op het park gaan plaatsvinden. De regiegroep is inmiddels overgegaan in de Stichting Spoorpark en zal opereren als opdrachtgever. In de zomer van 2018 kan heel Tilburg van het park gaan genieten.

Hieronder twee kwartiermakers aan het woord.

Na een lange voorbereiding werd afgelopen vrijdag het ontwerp gepresenteerd voor het nieuwe 'Spoorpark' in Tilburg. Het begon in 2012 met de vorming van een twee breed gedragen plannen voor de tijdelijke en of permanente invulling van dit 9 hectare vergeten gebied nabij het centrum van Tilburg. Toen was het even stil. Er werd gekozen door de gemeenteraad voor permanente invulling en in 2015 een regiegroep ingesteld om nog meer plannen uit de stad op te halen. In totaal 82 plannen werden ingediend. Daaruit zijn 8 kwartiermakers gekozen, die samen met 4 adviseurs en op koers gehouden door de regiegroep in de 'snelkookpan zomer' van 2016 een programma van eisen hebben gevormd voor het park. Daarmee zijn de landschapsarchitecten Kruit Kok en de landschapsinrichters Blom en Moors samen met de kwartiermakers, regiegroep, adviseurs en een projectleider aan de slag gegaan. Het hele verhaal is te volgen via de website van het Spoorpark.

Het resultaat is prachtig! Hier word ik gelukkig van.

Hier wordt ik gelukkig van ...

Brabants Dagblad, zaterdag 4 februari 2017.

In het voorjaar van 2013 zet ik mijn fiets tegen het hek van het voormalige van Gend en Loosterrein. Dan zie ik een opening in het gaas en kruip er door. Ik loop aarzelend door een stil berkenbos en kom in een groot leeg en vergeten gebied heel dicht bij het centrum van Tilburg.

Weer terug bij mijn fiets zie ik door de bomen heen een stadspark. Een grote groene long, waar de stad kan ademen.  Een plek voor ontmoeting en bedrijvigheid. En volop ruimte voor sport en ontspanning. Her en der een groepje mensen, neergestreken op het gras in de middagzon. Een stukje verder gaat het pad over een kleine beek. Lang, heel lang is het ondergrondse water hier afgevoerd in riolen. Nu is het gezocht en bezongen. Levend water voor een levende stad. Ik sta stil bij de beek en zie kleine vissen tussen de waterplanten schieten. De planten buigen en dansen met de zachte stroom mee. Het water schittert terwijl ik voorover buig en mijn vingers laat spelen met het spiegelbeeld van mijn glimlach.

Nu is het bijna zo ver!

Met dank aan mijn mede kwartiermakers, adviseurs, regiegroep, buurtgenoten, achterban vanuit het netwerk Levend Water en alle voorgaande plannenmakers.

Wat zijn blauwsloten? En bestaan ze nog? Op 17 april werd Rob van Putten geïnterviewd voor Blauw Tilburg/Textielplein DOEplein tijdens het Inspratiecafé Oud-Noord. Gastheer en interviewer Jan Waalen.

Levend Water op het VGL terrein - het voormalige van Gend en Loos terrein langs het spoor in Tilburg - is door de regiegroep voor de inrichting van het terrein unaniem goed ontvangen . . . mits . . . het haalbaar is om daar stromend en schoon water te realiseren. Geen droogvallende sloot en liefst een vijver met water van zwemwater kwaliteit.

De werkgroep Levend Water is met veel enthousiasme vijf keer bij elkaar geweest in korte tijd, waarbij ook deskundigheid is aangehaakt op het gebied van waterzuivering. Onze conclusie is dat stromend en schoon water op dit terrein haalbaar is. Het Levend Water op het VGL terrein kan in stappen worden gerealiseerd. Daardoor is het proces én het resultaat natuurlijk en authentiek. Een park dat na de eerste basis gaandeweg samen verder wordt ontwikkeld. Daardoor ontstaat er een breed gedragen eigenaarschap en verbetering van de leefbaarheid, klimaat adaptatie, een meer circulaire stad. Wat ook opvalt is de meerwaarde die het water op dit terrein kan hebben als binnenstedelijke waterberging en het water systeem tegelijkertijd kan zorgen voor een geleidelijke zuivering van het vervuilde grondwater.

De samenvatting van het onderzoek vind je onderaan dit artikel.

Wat hebben we onderzocht?

1. Globaal watersysteem: verkenning terrein (grondwater; grondsoort; hoogteverschillen; vervuiling) aanvoer ‘bronnen’ van water (dakwater; wegwater; tunnelgemaal; oppompen; rondpompen) globale waterdimensionering; overstort (op nabije blauwe ader) stedelijke context; ecologische context; historische ankerpunten; zuiveringssystemen; waterveiligheid.
2. Uitwerking watersysteem: waterloop profilering; waterzuivering; voorbeelden; haalbaarheid; rollen en verantwoordelijkheden partners; meerwaarde binnenstedelijk waterberging
3. Ontwerp watersysteem: dimensionering van het benodigde water om het watersysteem (beek, speelplaats en vijver, inclusief zuiveringselementen zoals helofythenfilters) op een eenvoudige manier gaande te houden.
4. Ontwerp waterzuivering: ontwerp watersysteem voltooien met ontwerp waterzuivering; meerwaarde voor het watersysteem van de stad en de ecologische verbindingszone.
5. Afronding onderzoek haalbaarheid:
   - het ontwerp van het watersysteem
   - inpassing op het terrein (globaal), randvoorwaarden
   - waterkwantiteit en dimensionering van beek en vijver
   - waterkwaliteit, zuivering en veiligheid
   - meerwaarde voor watersysteem en ecologie van de stad

Vroeger liep een van de Tilburgse blauwsloten door het voormalige van Gend en Loosterrein, binnenkort wordt het terrein ontwikkeld tot een nieuw stadspark.

Als er weer water gaat stromen in het park, ontstaat er groen en het wordt stiller en minder stoffig. Je kunt fijn spelen met water, vindt er stilte en ruimte voor ontmoeting.
Voor kinderen van elke leeftijd, ouders en grootouders. Voor alle mensen die gebruik maken van het park of er doorheen fietsen en lopen. Voor passerende treinreizigers.

Veel ingebrachte ideeën voor de nieuwe invulling van het park vermelden water, de thema’s die daar vaker terug komen zijn:

Het idee om water in de stad Tilburg te realiseren is niet nieuw. In 1992 won een team van zeven mensen bij de Milieudienst Tilburg een prijs voor het 'Beste Idee'. De jury had het plan uit een 'verzameling aan tamelijk rigoreuze ideeën' uitgekozen omdat de basisgedachte van 'Water in de Stad' zowel een historische als ook eigentijdse, en daardoor zeer waardevolle betekenis kon hebben. De afdeling Milieuzaken realiseerde zich wel dat een aantal van hun ideeën niet op korte termijn te verwezelijken was.
De slotzin van het boeiende en goed onderbouwde voorstel is: . . . hopen we dat een aantal van de ideeën ook nog eens werkelijk wordt gerealiseerd!

In de kern is het plan eenvoudig. Het proceswater van Fuji, die toen nog fotofilmpjes produceerde, zou gezuiverd worden en naar de stad gepomt. Vandaaruit kon het water haar meerwaarde aan de stad geven in de vorm van aangename plekken, verkoeling en vergroening. Een van de meest tot de verbeelding sprekende concepten in het plan vind ik wel de manier waarop het water de spoorbaan zou oversteken. Voor de hand ligt misschien om dat met een duiker te doen, dus onderdoor . . . maar nee, stelt u voor . . . het water wordt met een krachtige pulserende boog óver het spoor heen gespoten. Als je met de trein in Tilburg aankomt of vertrekt richting Breda, ga je onder deze schitterende waterboog door. In mijn verbeelding wordt het water 's avonds in kleuren aangelicht.

Nu is Fuji begonnen met de aanleg van een nieuwe waterzuiveringsinstallatie die tien miljoen liter water per dag kan verwerken. Het is geen solo-project maar een samenwerkingsverband met bedrijven in de omgeving waaronder Coca-Cola. Ook aardappelverwerker Agristo, geur- en smaakstoffen-fabrikant IFF,  milieubedrijf Cofely en waterschap De Dommel doen mee aan het zuiveringsproject. De zuiveringsinstallatie is gepland op het terrein van Fujifilm waar het afvalwater van de samenwerkende bedrijven bij elkaar komt. 10 November ging de eerste spade in de grond (zie foto) en medio 2016 moet alles klaar zijn. Het gezuiverde water zal dan op het Wilhelminakanaal geloosd worden.  (bron: Tilburgers.nl) . . . wat betekend dat het vandaar wegstroomt richting Dongen, Oosterhout, zich samenvoegt met de Maas en zo naar de Noordzee.

Vanuit de gedachte van Levend Water zou het nog mooier zijn als Fuji het water eerst 'teruggeeft' aan de gemeenschap, door het voordat het afwatert op het kanaal eerst naar de stad terug te pompen. De bijdrage aan biodiversiteit, klimaatadaptatie en de gemeenschap is daarmee veel groter. Uiteindelijk komt het toch wel weer in zee.

Het regenwater in Tilburg verdwijnt nu nog in de riolen. Dit is zo sinds de aanleg van de riolering begin vorige eeuw. Vanaf een aantal jaren geleden wordt het relatief schone regenwater van daken en straten gescheiden van ons overige afvalwater afgevoerd. Het regenwater wordt tot buiten de stad gebracht en met dat water worden binnenkort waterparken gevormd. Dit systeem heet ‘de Blauwe Aders’.
 
Maar er is meer goed nieuws . . . want sinds september is de droom voor Levend Water in de stad doorgesijpeld in de Omgevingsvisie voor Tilburg 2040. “In 2040 is het groen en water in de stad toegankelijk en zichtbaar. Zoeken we naar de beleefbaarheid van (regen)water in kleinschalige lokale oplossingen. Zoals het laten afvloeien van dakwater naar een plantsoen of het aanbrengen van zichtbare watergoten of waterelementen. De wateropgave als gevolg van klimaatverandering stelt ons voor nieuwe uitdagingen: we houden water langer vast in de stad en we optimaliseren de afvoer om de kans op overstromingen zo klein mogelijk te maken. Burgers betrekken we vanaf het begin bij de (her-)inrichting van de openbare ruimte en het onderhoud. Hier ligt de kans om groen en water te koppelen aan de specifieke wensen en behoeften van bewoners. Het gaat altijd om lokaal maatwerk.”
 
Deze Omgevingsvisie is in september 2015 vastgesteld door de gemeenteraad van Tilburg. Op dit moment is een uitwerking van deze omgevingsvisie in voorbereiding. De beleidsnota “Groen en Water in de stad”, die er naar verwachting nog dit jaar is.
 
Vervolgens zal deze beleidsnota “Groen en water in de stad” vertaald worden  naar concrete uitvoering van initiatieven in de stad. Bij voorkeur in samenwerking met bewoners en diverse partners. Deze uitwerking loopt van 2016 tot en met 2018.

Volg de link om de omgevingsvisie in te zien of downloaden. Kijk als de link geopend is aan de linkerkant in het menu bij 'documenten'.

In het voorbeeldenboek van Waterschap Brabantse Delta ‘Waterparken, tijdelijke oplossingen voor braakliggende terreinen” is op veel manieren de vraag beantwoord:'verzin de meest idiote oplossingen met water.' De uitkomst is een inspirerend boekje met overtuigende voorbeelden.

We zien beelden van hemelwateropvang van een wijk die werkt als waterbuffer én ontmoetingsplaats. Rietwaterzuivering van regenwater werkt ook als ecologische stapsteen voor flora en fauna. We zien kijkgroen en water voor stadslandbouw. Waterberging en sportpark. Parkeren boven wateropvang. 

Dankbaar en trots op anderhalf jaar vruchtbare samenwerking met de Stadse Boeren in Tilburg,  15 projecten op het gebied van groen, blauw en duurzaamheid in Tilburg. In de basis op twee op elkaar aanvullende manieren . . . enerzijds concrete projecten, anderzijds 'community building'. Kijk maar naar deze prachtige animatie bij wijze van samenvatting van de resultaten.

Tijdens Festival Mundial 2015 is een Levend Water speelplaats gemaakt. Met dank aan de Urban Farm, Stadse Boeren en alle helpende handen.

Meerdere waterkringlopen beginnen te stromen door water op een hogere plek ergens in te gieten. Waarna het water via tonnen, vaten en slangen in een boot stroomt om vandaar door vele kinderhanden opnieuw in kringloop te worden gebracht. Ruim 200 kinderen speelden en speelden, zodat we banken aan hebben gesleept voor de ouders. Tijd voor ontmoeting en verhalen. Tijd voor harpmuziek en bamboeklanken. Een van de ouders merkte op: "mijn kind voelt zich hier in een stukje hemel".

Op een grote oude plattegrond waren de 35 oorspronkeleijke waterlopen in Tilburg te vinden. Veel mensen waren zich voor het eerst bewust dat vlak bij hun huis vroeger een beek stroomde."Kijk, hier woon ik. En hier liep een beek. Is daarom de kelder bij mijn buren zo nat?" Kan het water daar misschien nog stromen?"

Levend Water op de Urban Farm

Op 27 en 28 juni werkt het Levend Water mee aan het meest kleurrijke festival van de wereld, Festival Mundial. In de Tilburgse Spoorzone treden meer dan 70 artiesten op, van de Britse popsensatie Will & The People tot Catalaanse feestband La Pegatina en van blues uit Mali tot de electronische muziekkunstenaar DubFX uit Australië. Er is ook theater, dans en heerlijk eten uit alle windstreken, een Feel Good Market en een Urban Farm area, beide met toffe en mooie fairtrade producten.

En er is ook nog een eigen nachtclub, in de Hall of Fame, waar je tot in de late uurtjes kunt dansen op muziek van verschillende bands & dj’s. Kom je ook het resultaat van ons werk bekijken op 27 en 28 juni tijdens Festival Mundial? Een weekendticket koop je voor 32,50 op www.festivalmundial.nl. Kinderen tot 12 jaar mogen gratis naar binnen!

facebook.com/festivalmundial
facebook.com/urbantastin
twitter@mundialtilburg
instagram.com/festivalmundial/